Romatizma, vücudun hareket sisteminin önemli bir parçası olan kas, eklem ve bağlarda meydana gelen hasarlanma sonucu ortaya çıkar. Genel olarak iltihaplı ve iltihapsız olarak ikiye ayrılan romatizmal hastalıkların altında pek çok farklı neden yatıyor olabilir. Kesin nedeni bilinmese de iltihapsız romatizma çoğunlukla kalıtsal genler ile ilişkilendirilir. Ayrıca eklemlerde aşırı yıpranma olması, fazla kilo, sportif kazalar ve travmalar da romatizmal hastalık nedenleri arasındadır. Ek olarak çevresel faktörlerin, cinsiyet ve yaş unsurlarının da romatizma üzerinde etkili olduğu düşünülmektedir.
Romatizmal ağrılar hastalığın etki bölgesine göre farklılaşır. Romatizma hastalıkları şu şekilde sıralanır:
Osteoartrit (Kireçlenme)
Kemiklerin uç kısmındaki yumuşak kıkırdaklara zarar veren bir hastalıktır ve eklem aşınması ile sonuçlanarak hareket etmeyi zorlaştırır. Sıklıkla diz, kalça, bel, boyun, el ve ayak bölgelerini etkiler. Temel belirtileri ise; şişlik, ağrı, sertlik ve sıcaklık olarak özetlenebilir. Kas zayıflıkları gibi durumlar sonucu eklemlerin dengesiz hale gelmesi kireçlenmeye neden olabilir. Etki bölgesine bağlı olarak elbise giyme, eşya kaldırma, tutma, yürüme ve saç tarama gibi günlük işlevlerde hareket kısıtlamalarını meydana getirebilir.
Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma)
Bağışıklık sisteminden kaynaklanan bir hastalıktır ve pek çok iç organı etkileyebilir. Temel belirtileri arasında şunlar bulunur:
- Yorgunluk
- Eklem ağrısı
- Eklem sertliği
- Saç ve cilt dökülmesi
- Güneşe duyarlılık
- Böbrek benzeri iç organ sorunları
- Nöbet ve darbe
- Soğuğa maruz kalındığında ayak parmaklarında morluk veya renk değişimi
- Göğüs ağrısı, kalp ve akciğer problemleri
- Anemi ve trombosit gibi çeşitli kan hastalıkları
Ankilozan Spondilit (Bel Romatizması)
Sıklıkla genç yaşta ve bel ağrısı ile başlayan, sinsi seyre sahip bir iltihaplı romatizma türüdür. Omurganın pelvise bağlanan eklemlerinde gözlenir ve şu semptomlar ile karakterizedir:
- Sırt ve kalça bölgelerinde kademeli artan ağrı
- Omuz ve boyun bölgelerine vuran ağrı
- Omurgaya kadar yükselerek artan bel ağrısı
- Hareket sonrası iyileşen ağrı ve sertlik
- Sırt bölgesinde istirahat ile iyileşen ağrı ve sertlik
- Evreler halinde ilerleyen ve zaman içinde artan semptomlar
Ankilozan spondilit vakalarında uygun tedavi uygulanmazsa hasta şikayetleri artarak günlük aktiviteleri gerçekleştiremeyecek hale gelebilir.
Sjögren Sendromu
Otoimmün bir hastalık olan Sjögren Sendromu, göz ve ağız kuruluğu gibi semptomlar ile karakterizedir. Bağışıklık sisteminin vücudun belirli bölgelerini yabancı sayarak tanımaması, bu bölgelere savaş açması ile ortaya çıkar. Kadınlarda erkeklere göre daha sık karşılaşılır ve yaygın bulguları şu şekildedir:
- Göz ve ağız kuruluğu
- Göz iritasyonu ve yanma
- Yüz şişlikleri
- Diş çürükleri ve diş eti hastalıkları
- Eklem ağrısı ve sertlik
- İç organ hastalıkları
Romatizmaya sebebiyet veren diğer hastalıklar ise bursit tendinit, karpal tünel sendromu, donmuş omuz ve gut olarak sıralanır. Her hastalık farklı nedenlerden kaynaklandığından ve değişik seyre sahip olduğundan romatizmal ağrılarda uygun tedavi planının takip edilmesi fazlasıyla önemlidir.
Romatizmal ağrının ortadan kalkması için öncelikle ağrıya neden olan hastalığın kesin olarak teşhis edilmesi ve buna uygun tedavi yönteminin hazırlanması gerekir. Romatizmal hastalıkları birbirinden ayırt etmek için uygulanan pek çok farklı test bulunur. Tanılama sırasında öncelikle hasta öyküsü ve şikayetleri dinlenir, ailedeki genetik yatkınlık incelenir. Daha sonra fizik muayene sonucu hangi hareketlerin kısıtlı olduğu tespit edilir ve sorunlu bölge araştırılır. İhtiyaç olması halinde çeşitli görüntüleme yöntemlerine başvurulabilir veya kan testi gibi laboratuvar testleri istenebilir. Kesin tanı için kullanılan yöntemler şu şekilde sıralanır:
- Radyolojik ve elektromiyografik incelemeler
- Biyopsi ile yapılan doku incelemeleri
- İmmünolojik testler
- Eklem aralığından sıvı alımı ve incelemesi
- Anemi varlığının araştırılması
- İltihap varlığı ve şiddeti için yapılan kan testleri
- Kemik metabolizmasının sağlığı için uygulanan kalsiyum, fosfor ve alkali fosfataz testleri
Neredeyse bütün hastalıklarda olduğu gibi romatizmal hastalıklarda da erken tanı oldukça önemlidir. Bu şekilde semptomların ilerlemesi erken dönemde engellenebilir ve kalıcı hareket kısıtlamalarının olma ihtimali düşürülebilir.
Tanılama evresinden sonra kişiye özel bir tedavi planı hazırlanır. Kullanılan ilaçlar hastanın ihtiyaçlarına göre düzenlenir ve ağrı gibi semptomları iyileştirme amacı taşır. Hastalığın seyrine olumlu yönde etki eden ilaçlar hastalığı kontrol altına almak veya geriletmek amacıyla kullanılabilir. İltihap önleyici ilaçlar, kortizon tedavisi, modifiye edici ilaçlar gibi pek çok farklı ilaç türüne ihtiyaç duyulabilir; ilaç türü ve dozajı hekim önerisiyle belirlenir.
- Vakaların büyük bir kısmı ilaç kullanımı ile kontrol altına alınabilir fakat ilaç tedavisinin yeterli gelmediği durumlarda eklemlere lokal tedavi uygulanması gerekir.
- Ağrı ve hareket kısıtlamalarını hafifletmek amacıyla fizik tedaviye başlanır. Bu noktada uygulanan egzersizler hastalığın durumuna, şiddetine ve hasta şikayetlerine göre düzenlenir.
- Romatizmal hastalıkların tedavisinde fizik tedavinin önemi oldukça büyüktür, bu nedenle bölgeye özel hareketlerin yanı sıra masajlar ve diğer alternatif yöntemler de uygulanabilir.
Romatizmal ağrıların geçirilebilmesi için ilgili bulguların hissedilmesi ile birlikte uzman hekime başvurulması gerekir. Uygun tedavi ile semptomların kontrol altına alınması ve hafifletilmesi mümkün olur.
